نکات آموزشی موتور سواری و رانندگی با موتور سیکلت (هوندا 125)
یادگیری موتورسواری برای کسانی که به آن آشنا نیستند نیازمند آموزش علمی و عملی و فنی است. متاسفانه در آموزشگاه های موتورسیکلت شهر تهران به هیچ یک از این سه وجه به خوبی پرداخته نمی شود و اگر کسی، موتورسواری حرفه ای را بلد نباشد به سختی می تواند در امتحان عملی گواهینامه موتورسیکلت موفق شود. یادم می آید در یکی از جلسات حضورم در تمرین آموزشگاه موتورسیکلت، یکی از هنرجویان به یکی از مربیان رو کرد و گفت که تازه کار هست و نمی تواند به خوبی گاز و کلاج و ترمز را با هم کنترل کند. جوابی که او به آن هنرجو داد قابل توجه بود! مربی به او گفت: "اینجا آموزشگاه ماشین سواری نیست که مربی کنارت بنشیند و ترمز و کلاج را بگیرد و کمکت کند. باید اینقدر تمرین کنی تا خودت یاد بگیری!".
در این مطلب بر آن شدیم تا نکات عملی رانندگی با موتور سیکلت را بیان نماییم. پیش از آنکه به بیان این موارد بپردازیم خاطرنشان می سازیم که برای قبولی در امتحان گواهینامه موتورسیکلت می بایست به همه موتورهای آموزشگاه تسلط داشته باشید و بر همین اساس توصیه می کنیم در آموزشگاه، مرتب موتورهای خودتان را عوض کنید.
قبل از آنکه نکات و تمارین لازم را بیان نمایم 7 اصل مهم برای قبولی در امتحان عملی گواهینامه موتور را بیان می نمایم. این هفت عامل عبارتند از:
1- حفظ سرعت حداقلی حرکت (سرعت مینیمم): پرهیز از کم شدن سرعت (متوقف شدن) و پرهیز از افزایش سرعت
2- صاف و ثابت نگه داشتن بدن (حفظ تعادل): در موتور سواری نباید بدنتان تکان بخورد و فقط باید با دستانتان فرمان را ابنور و آنور کنید. این قاعده در پیچ ها به شدت ضروری است وگرنه تعادل تان را از دست می دهید و مجبورا پایتان را بر روی زمین می گذارید.
3- پرهیز از ترمزگیری یکباره: اگر سرعت تان زیاد باشد و یکباره ترمز بگیرید تعادلتان را از دست می دهید و اگر سرعت تان کم باشد و یکباره ترمز بگیرید موتور ممکن است خاموش کند.
4- تا آنجا که می توانید باز گردش کنید: فضای گردش را بر خود محدود نکنید (تنگ گردش نکنید).
5- نرم حرکت کنید: جوری حرکت نکنید که خسته شوید و مجبور باشید فرمان را به سفتی بگیرید و اینور و آنور بچرخانید و یا به خودتان فشار وارد کنید.
6- پرهیز و مراقبت کامل در حفظ سرعت مینیمم در گردش دایره ای: اگر سرعت تان در حال گردش افت کند و حرفه ای نباشید هول می شوید و مجبور می شوید بیشتر گاز دهید و به همین خاطر موتورتان شتاب می گیرد و کار را خراب می کنید. لذا بهترین کار برای جلوگیری از افزایش یکباره سرعت حفظ سرعت حداقلی است.
7- «بازی مداوم با گاز و کلاج»: باید به آن سطح از مهارت برسید که بدون نیاز به ترمز مسیر را طی کنید. این بخش مهمترین بخش از کسب مهارت رانندگی است.
موتورها از نظر سیستم گاز، ترمز، کلاج، خاموش شدن یا نشدن در سرعت پایین، بالا بودن از سطح زمین، جرم و سنگینی، مرکز ثغل، اندازه چرخش فرمان، کندی یا سختی چرخش فرمان با یکدیگر تفاوت دارند. برای یادگیری برای افراد مبتدی توصیه می شود حتی الامکان با موتوری تمرین خود را آغاز کنند که راحت تر از همه موتورها باشد و سیستم فرمان و گاز خوب و سالمی داشته باشد و اصلا خاموش نکند (مگر به ندرت) و همچنین موتورسیکلت سنگینی نباشد تا قدرت مانور راکب را کم نکند.
الف - تمرین را چطور شروع کنیم؟
در آموزشگاه موتور سیکلت مسیری وجود دارد که اگر می خواهید در امتحان خوب ورزیده شوید می بایست آن مسیر را مرتب و به خوبی طی کنید. پیشنهاد و ایده من برای کاربران تازه کار و غیرحرفه ای موتورسیکلت که تازه موتور خریده اند و به تازگی اقدام به شرکت در این کلاس ها نموده اند این است که در ابتدا وارد این مسیر نشوید و یک مسیر مستقیم در دور تا دور زمین آموزشگاه را انتخاب کنید و سعی کنید برای هر موتور سیکلت حداقل 10 دقیقه این مسیر را با «حداقل سرعت ممکن» و با «تمرین مکرر گاز، کلاج و ترمز» طی کنید تا به آن موتور آشنا شوید و سپس اقدام به طی مسیر ویژه امتحان نمایید.
ب - چطور به گاز و کلاج و ترمز مسلط شویم؟
یک اصل مهم برای قبولی در آزمون گواهینامه موتورسیکلت این است که شما به خوبی بر گاز، کلاج و ترمز مسلط باشید و بتوانید از هر سه به طور دائمی استفاده کنید. در تمرین ها و امتحان عملی می بایست همواره گاز دهید و اصلا مجاز نیستید که خلاص برانید! در صورتی که گاز ندهید و بگذارید موتور با سرعت خودش حرکت کند (که به این کار اصطلاحا حرکت با دنده خلاص می گویند) مردود می شوید. لذا شما می بایست همواره مقدار کمی گاز را در حرکت موتور خود حفظ کنید.
برای تسلط به سیستم گاز باید نحوه کار موتور آشنا باشید. اگر شما گاز را در مقدار ثابتی نگه دارید و کم و یا زیاد نکنید دور موتور به صورت آرام زیاد می شود و سرعت موتور نیز بطور متناسب افزایش می یابد. لذا شما باید همواره در طول حرکت بطور دائمی گاز را کم و زیاد کنید تا مقدار سرعت تان در مقدار ثابتی پایدار باقی بماند. دقت کنید! شما باید همواره در طول مسیر مرتب گاز را زیاد و کم کنید. برای اینکه به این موضوع مسلط شوید باید خوب تمرین اولیه ای که در قسمت «الف» مطرح کردم را اجرا کنید.
برای درک نحوه استفاده از گاز و کلاج باید باید با ارتباط این دو آشنا باشید:
» گاز بدون گرفتن کلاج باعث می شود که موتور شما سرعت بگیرد
» گاز با مقداری کلاج باعث می شود موتور شما به سختی سرعت بگیرد ولی به موتور شما فشار وارد شود و آسیب ببیند.
» گاز با گرفتن کامل کلاج هیچ تاثیری بر حرکت شما و عملکرد موتور ندارد
» کلاج بدون گاز باعث می شود فشار حرکت موتور برداشته شود(اگر کامل کلاج گرفته شود)؛ یا کم گردد (اگر کمی کلاج گرفته شود).
» کلاج بدون گاز باعث می شود افزایش سرعت موتور متوقف شود و رو به کم شدن کند.
» کلاج بدون گاز باعث می شود گاز موتور بی تاثیر گردد.
» و ...
همانطور که در موارد بالا مشاهده می کنید رابطه بین گاز و کلاج به خوبی مشخص است. لذا شما باید با درک این مفاهیم به تخصص زیر برسید:
1. با نحوه گاز دادن کاملا مسلط باشید. بطور مرتب مقدار بسیار کمی گاز دهید و رها کنید. این روند را در هر ثانیه تکرار کنید. برای اینکه از این بابت حرفه ای شوید لازم است که تفاوت یک میلیمتر گردش بیشتر گاز را تشخیص دهید.
2. پس از اینکه اندکی گاز دادید و احساس کردید موتورتان دارد سرعت می گیرد کلاج را بگیرید.
3. در هنگام کلاج گرفتن روال دائمی گاز دادن را انجام دهید تا موتورتان خاموش نکند.
4. هنگام رها کردن کلاج باید روند گاز دادن دائمی و رها کردن آن را انجام دهید تا موتور خاموش نکند و متوقف نشود.
5. گرفتن گاز و رها کردن آن باید کسری از ثانیه انجام شود. معمولا کسانی که خیلی حرفه ای هستند در هر ثانیه این کار را حداقل دوبار تکرار می کنند.
6. اگر جایی احساس کردید که سرعت تان بیشتر از حد شده است اندکی ترمز بگیرید (به یکباره ترمز نگیرید).
7. اگر به آرامی ترمز بگیرید می توانید بدون آنکه پایتان را بر روی زمین بگذارید روی موتور، متوقف باشید و نیازی به حرکت هم نداشته باشید (برای چند ثانیه). اما اگر یکباره ترمز بگیرید تعادلتان را از دست می دهید.
8. گاز دادن و گرفتن کلاج را در دورها به خوبی یاد بگیرید. در «گردش دایره ای»، گاز دادن و کلاج گرفتن و در صورت لزوم ترمز گرفتن به تمرین زیادی نیاز دارد.
9. همواره در حال تمرین، یک متر جلوتر از خود را ببینید و لاستیک جلویی را بر روی خط سفید مسیر تنظیم کنید.
10. گاز دادن در دور (گردش دایره ای) به دلیل حرکت موتور و تمرکز ذهن برای حفظ تعادل و چرخش کار بسیار خطرناکی است و تنها کسانی از عهده آن بر می آیند که تمرین شماره 1 همین پاراگراف را با موفقیت انجام داده باشند.
11. در موتورهای طرح هوندا 125، بخشی وجود دارد که «ساسات» نامیده می شود. این بخش در هنگام خاموش کردن موتور نقش هوارسانی به موتور را بر عهده دارد. وقتی موتور خاموش کرد برای چند ثانیه، حالت آن را از رو به پایین به رو به بالا تغییر دهید و پس ده ثانیه به حالت اول برگردانید. ضمنا برای روشن شدن سریع موتور همزمان با هندل زدن، اندکی گاز را نیز بگیرید تا بلافاصله پس از روشن شدن، صدای گاز موتور را بشنوید.
12. برای دنده عوض کردن باید ابتدا گاز دهیم و سپس دنده را عوض کنیم. این قاعده برای افزایش سرعت مد نظر است. همچنین برای تعویض دنده در سرعت های بالا کلاج را تا انتها فشار داده و دنده را عوض کرده و سپس بلافاصله بدون مکث کلاج را رها کنیم.
در این مطلب بر آن شدیم تا نکات عملی رانندگی با موتور سیکلت را بیان نماییم. پیش از آنکه به بیان این موارد بپردازیم خاطرنشان می سازیم که برای قبولی در امتحان گواهینامه موتورسیکلت می بایست به همه موتورهای آموزشگاه تسلط داشته باشید و بر همین اساس توصیه می کنیم در آموزشگاه، مرتب موتورهای خودتان را عوض کنید.
قبل از آنکه نکات و تمارین لازم را بیان نمایم 7 اصل مهم برای قبولی در امتحان عملی گواهینامه موتور را بیان می نمایم. این هفت عامل عبارتند از:
1- حفظ سرعت حداقلی حرکت (سرعت مینیمم): پرهیز از کم شدن سرعت (متوقف شدن) و پرهیز از افزایش سرعت
2- صاف و ثابت نگه داشتن بدن (حفظ تعادل): در موتور سواری نباید بدنتان تکان بخورد و فقط باید با دستانتان فرمان را ابنور و آنور کنید. این قاعده در پیچ ها به شدت ضروری است وگرنه تعادل تان را از دست می دهید و مجبورا پایتان را بر روی زمین می گذارید.
3- پرهیز از ترمزگیری یکباره: اگر سرعت تان زیاد باشد و یکباره ترمز بگیرید تعادلتان را از دست می دهید و اگر سرعت تان کم باشد و یکباره ترمز بگیرید موتور ممکن است خاموش کند.
4- تا آنجا که می توانید باز گردش کنید: فضای گردش را بر خود محدود نکنید (تنگ گردش نکنید).
5- نرم حرکت کنید: جوری حرکت نکنید که خسته شوید و مجبور باشید فرمان را به سفتی بگیرید و اینور و آنور بچرخانید و یا به خودتان فشار وارد کنید.
6- پرهیز و مراقبت کامل در حفظ سرعت مینیمم در گردش دایره ای: اگر سرعت تان در حال گردش افت کند و حرفه ای نباشید هول می شوید و مجبور می شوید بیشتر گاز دهید و به همین خاطر موتورتان شتاب می گیرد و کار را خراب می کنید. لذا بهترین کار برای جلوگیری از افزایش یکباره سرعت حفظ سرعت حداقلی است.
7- «بازی مداوم با گاز و کلاج»: باید به آن سطح از مهارت برسید که بدون نیاز به ترمز مسیر را طی کنید. این بخش مهمترین بخش از کسب مهارت رانندگی است.
موتورها از نظر سیستم گاز، ترمز، کلاج، خاموش شدن یا نشدن در سرعت پایین، بالا بودن از سطح زمین، جرم و سنگینی، مرکز ثغل، اندازه چرخش فرمان، کندی یا سختی چرخش فرمان با یکدیگر تفاوت دارند. برای یادگیری برای افراد مبتدی توصیه می شود حتی الامکان با موتوری تمرین خود را آغاز کنند که راحت تر از همه موتورها باشد و سیستم فرمان و گاز خوب و سالمی داشته باشد و اصلا خاموش نکند (مگر به ندرت) و همچنین موتورسیکلت سنگینی نباشد تا قدرت مانور راکب را کم نکند.
الف - تمرین را چطور شروع کنیم؟
در آموزشگاه موتور سیکلت مسیری وجود دارد که اگر می خواهید در امتحان خوب ورزیده شوید می بایست آن مسیر را مرتب و به خوبی طی کنید. پیشنهاد و ایده من برای کاربران تازه کار و غیرحرفه ای موتورسیکلت که تازه موتور خریده اند و به تازگی اقدام به شرکت در این کلاس ها نموده اند این است که در ابتدا وارد این مسیر نشوید و یک مسیر مستقیم در دور تا دور زمین آموزشگاه را انتخاب کنید و سعی کنید برای هر موتور سیکلت حداقل 10 دقیقه این مسیر را با «حداقل سرعت ممکن» و با «تمرین مکرر گاز، کلاج و ترمز» طی کنید تا به آن موتور آشنا شوید و سپس اقدام به طی مسیر ویژه امتحان نمایید.
ب - چطور به گاز و کلاج و ترمز مسلط شویم؟
یک اصل مهم برای قبولی در آزمون گواهینامه موتورسیکلت این است که شما به خوبی بر گاز، کلاج و ترمز مسلط باشید و بتوانید از هر سه به طور دائمی استفاده کنید. در تمرین ها و امتحان عملی می بایست همواره گاز دهید و اصلا مجاز نیستید که خلاص برانید! در صورتی که گاز ندهید و بگذارید موتور با سرعت خودش حرکت کند (که به این کار اصطلاحا حرکت با دنده خلاص می گویند) مردود می شوید. لذا شما می بایست همواره مقدار کمی گاز را در حرکت موتور خود حفظ کنید.
برای تسلط به سیستم گاز باید نحوه کار موتور آشنا باشید. اگر شما گاز را در مقدار ثابتی نگه دارید و کم و یا زیاد نکنید دور موتور به صورت آرام زیاد می شود و سرعت موتور نیز بطور متناسب افزایش می یابد. لذا شما باید همواره در طول حرکت بطور دائمی گاز را کم و زیاد کنید تا مقدار سرعت تان در مقدار ثابتی پایدار باقی بماند. دقت کنید! شما باید همواره در طول مسیر مرتب گاز را زیاد و کم کنید. برای اینکه به این موضوع مسلط شوید باید خوب تمرین اولیه ای که در قسمت «الف» مطرح کردم را اجرا کنید.
برای درک نحوه استفاده از گاز و کلاج باید باید با ارتباط این دو آشنا باشید:
» گاز بدون گرفتن کلاج باعث می شود که موتور شما سرعت بگیرد
» گاز با مقداری کلاج باعث می شود موتور شما به سختی سرعت بگیرد ولی به موتور شما فشار وارد شود و آسیب ببیند.
» گاز با گرفتن کامل کلاج هیچ تاثیری بر حرکت شما و عملکرد موتور ندارد
» کلاج بدون گاز باعث می شود فشار حرکت موتور برداشته شود(اگر کامل کلاج گرفته شود)؛ یا کم گردد (اگر کمی کلاج گرفته شود).
» کلاج بدون گاز باعث می شود افزایش سرعت موتور متوقف شود و رو به کم شدن کند.
» کلاج بدون گاز باعث می شود گاز موتور بی تاثیر گردد.
» و ...
همانطور که در موارد بالا مشاهده می کنید رابطه بین گاز و کلاج به خوبی مشخص است. لذا شما باید با درک این مفاهیم به تخصص زیر برسید:
1. با نحوه گاز دادن کاملا مسلط باشید. بطور مرتب مقدار بسیار کمی گاز دهید و رها کنید. این روند را در هر ثانیه تکرار کنید. برای اینکه از این بابت حرفه ای شوید لازم است که تفاوت یک میلیمتر گردش بیشتر گاز را تشخیص دهید.
2. پس از اینکه اندکی گاز دادید و احساس کردید موتورتان دارد سرعت می گیرد کلاج را بگیرید.
3. در هنگام کلاج گرفتن روال دائمی گاز دادن را انجام دهید تا موتورتان خاموش نکند.
4. هنگام رها کردن کلاج باید روند گاز دادن دائمی و رها کردن آن را انجام دهید تا موتور خاموش نکند و متوقف نشود.
5. گرفتن گاز و رها کردن آن باید کسری از ثانیه انجام شود. معمولا کسانی که خیلی حرفه ای هستند در هر ثانیه این کار را حداقل دوبار تکرار می کنند.
6. اگر جایی احساس کردید که سرعت تان بیشتر از حد شده است اندکی ترمز بگیرید (به یکباره ترمز نگیرید).
7. اگر به آرامی ترمز بگیرید می توانید بدون آنکه پایتان را بر روی زمین بگذارید روی موتور، متوقف باشید و نیازی به حرکت هم نداشته باشید (برای چند ثانیه). اما اگر یکباره ترمز بگیرید تعادلتان را از دست می دهید.
8. گاز دادن و گرفتن کلاج را در دورها به خوبی یاد بگیرید. در «گردش دایره ای»، گاز دادن و کلاج گرفتن و در صورت لزوم ترمز گرفتن به تمرین زیادی نیاز دارد.
9. همواره در حال تمرین، یک متر جلوتر از خود را ببینید و لاستیک جلویی را بر روی خط سفید مسیر تنظیم کنید.
10. گاز دادن در دور (گردش دایره ای) به دلیل حرکت موتور و تمرکز ذهن برای حفظ تعادل و چرخش کار بسیار خطرناکی است و تنها کسانی از عهده آن بر می آیند که تمرین شماره 1 همین پاراگراف را با موفقیت انجام داده باشند.
11. در موتورهای طرح هوندا 125، بخشی وجود دارد که «ساسات» نامیده می شود. این بخش در هنگام خاموش کردن موتور نقش هوارسانی به موتور را بر عهده دارد. وقتی موتور خاموش کرد برای چند ثانیه، حالت آن را از رو به پایین به رو به بالا تغییر دهید و پس ده ثانیه به حالت اول برگردانید. ضمنا برای روشن شدن سریع موتور همزمان با هندل زدن، اندکی گاز را نیز بگیرید تا بلافاصله پس از روشن شدن، صدای گاز موتور را بشنوید.
12. برای دنده عوض کردن باید ابتدا گاز دهیم و سپس دنده را عوض کنیم. این قاعده برای افزایش سرعت مد نظر است. همچنین برای تعویض دنده در سرعت های بالا کلاج را تا انتها فشار داده و دنده را عوض کرده و سپس بلافاصله بدون مکث کلاج را رها کنیم.
مجموعه آموزشی و نمونه سوالات آزمون آئین نامه راهنمایی و رانندگی